"McKinsey" qlobal enerji keçidini 275 trln. dollar qiymətləndirib
"McKinsey"nin hesablamalarına görə, "yaşıl" enerjiyə keçid qlobal iqtisadiyyata qidalanma vərdişlərindəki dəyişikliyə qədər böyük təsir göstərəcək.
"Berpaolunanenerji.az"ın RBK-ya istinadən verdiyi məlumata görə, "McKinsey" konsaltinq şirkətinin tədqiqat bölməsi olan "McKinsey Global Institute" "Xalis sıfır emissiyaya keçid" adlı araşdırmasında 2050-ci ilə qədər dünya karbon neytrallığına nail olacağı təqdirdə baş verəcək kütləvi iqtisadi və sosial dəyişikliklərin hipotetik modelini təsvir edib. Əksər ölkələr buna çalışacaqlarına söz verib.
"McKinsey"nin tədqiqatı 2017-ci ilin dekabrında mərkəzi banklar və nəzarət orqanları tərəfindən iqlim dəyişikliyinə sürətli qlobal reaksiya üçün yaradılmış Maliyyə Sisteminin Yaşıllaşdırılması Şəbəkəsi (Network for Greening the Financial System – NGFS) tərəfindən hazırlanmış ssenariyə əsaslanır. Qlobal temperaturun 1850-1900-cü illər səviyyəsindən 1,5 dərəcədən çox yüksəlməsinin qarşısını almaq üçün dünyanın əksər ölkələri 2016-cı ildə Paris İqlim Sazişini imzalayıblar. 2020-ci ilin noyabrında Qlazqoda keçirilən konfransda BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasında iştirak edən ölkələr dövlətlərdən kömürdən istifadəni azaltmağı tələb edən iqlim paktı imzalayıblar. Ölkələr arasında əldə olunan digər razılaşmalar meşələrin məhv edilməsinin dayandırılması və metan emissiyalarının azaldılması ilə bağlı idi.
"McKinsey"nin ekspertləri qlobal iqtisadiyyatda baş verəcək dəyişikliklərə dörd prizmadan yanaşıb – məhsullara və mallara tələbat, kapitalın bölüşdürülməsi, istehsal və istehlakçılara xərclər və əmək bazarı. Qlobal tədqiqat ümumi istixana emissiyalarının təxminən 85%-nə cavabdeh olan sektorları əhatə edir və 69 ölkədəki iqtisadi inkişafı təsvir edir.
Tədqiqat müəlliflərinin fikrincə, sıfır emissiyaya keçid yalnız universal xarakter daşıya bilər, yəni iqtisadiyyatın və ölkələrin bütün sektorlarına təsir edə bilər: qlobal iqtisadiyyatın əsasını təşkil edən və CO2 emissiyalarına cavabdeh olan enerji və torpaqdan istifadə sistemləri yenidən qurulacaq.
2021-ci ildən 2050-ci ilə qədər karbon neytrallığına doğru hərəkət etmək üçün tələb olunan fiziki aktivlərə ümumi əsaslı xərclər 275 trln. ABŞ dolları və ya dövr üçün məcmu qlobal ÜDM-in 7,5%-ni təşkil edəcək. Bura, məsələn, ənənəvi kömürlə işləyən elektrik stansiyalarının karbon tutma texnologiyası ilə kömürlə işləyən istilik elektrik stansiyaları ilə əvəz edilməsi və ya nəqliyyat vasitələrində daxili yanma mühərriklərindən uzaqlaşdırılması daxildir. Ortaillik dekarbonizasiya xərcləri bugünkü 5,7 trln. dollardan 9,2 trln. dollara yüksəlməlidir.
İlkin mərhələdə – 2030-cu ilə qədər – investisiyaların həcmi daha çox olacaq. İstehlakçılar elektrikli nəqliyyat vasitələri kimi aşağı emissiyalı məhsullara keçdikcə artan ilkin xərclərlə də üzləşə bilərlər. Bundan əlavə, elektrik enerjisinin qiymətləri qısa müddətdə arta bilər.
Enerji keçidinin maliyyə çətinliklərinə tab gətirə bilməyən risk altında olan ölkələr arasında aşağı gəlirli ölkələrlə yanaşı, böyük yanacaq ehtiyatlarına malik ölkələr də olacaq. Yanacağa əsaslanan iqtisadiyyatlar 2050-ci ilə qədər ümumi ÜDM-nin orta hesabla 18%-ni təşkil edərək, xərclərin əsas hissəsini çəkəcəklər. Bunlar Yaxın Şərq ölkələri, Şimali Afrika, Rusiya və MDB dövlətləri, xüsusən də Qazaxıstandır.
Xərclərin böyük hissəsinin yanacaq aktivlərinə sərf edilməsi davam edəcək. Bununla belə, bu ölkələr xərcləri azaltmağa və aşağı emissiyalı aktivlərə keçməyə çalışacaqlar, "McKinsey" proqnozlaşdırır.
"McKinsey"ə görə, dünyanın ən böyük iqtisadiyyatlarının – ABŞ, Çin, Aİ, Yaponiya və Böyük Britaniyanın xərcləri dekarbonizasiya kontekstində fiziki aktivlərə qlobal xərclərin təxminən yarısını təşkil edəcək. Bu ölkələr 2021-ci ildən 2050-ci ilədək məcmu ÜDM-in təxminən 6%-ni xərcləyəcəklər.
Enerji keçidinin riskləri arasında elektrik enerjisi qiymətlərinin dəyişkənliyi də yer alıb (istehsalçılar tarifləri artırmaqla təmiz enerjiyə qoyulan investisiyaları kompensasiya etməyə çalışacaq).
"Zəif idarəetmə olarsa, keçid enerji qiymətlərini qeyri-sabitləşdirə bilər, bu da xüsusən də aşağı gəlirli ev təsərrüfatları və regionlar üçün həm fiziki, həm də iqtisadi enerjinin əldə edilməsinə mənfi təsir göstərə bilər. Bu, həm də bütövlükdə iqtisadiyyata təsir göstərəcək və keçidin pozulmasına gətirib çıxara bilər (məsələn, enerji daşıyıcılarının qiymətlərinin artması mənfi reaksiyaya səbəb olarsa)", - tədqiqat müəllifləri xəbərdarlıq edirlər.
Rəylər (0):